SHOPOFF, A; Les et la Protection des Chrétiens en Turquie (1673-1904); Paris, 1904.
Belgesel bir kitap. Fransa ile 1673 kapitülasyonları; Avusturya ile 1699, 1718 ve 1774 anlaşmaları; Islahat Fermanı vb. yer alıyor. “Kabul edilen ve uygulamaya konulan Ceza ve Ticaret kanunları bu reform hareketlerinin en çarpıcı abidelerini oluşturuyorlar.” (s. 57)
Hıristiyanların Kilise’ye vermekte oldukları özel vergiler kalktı; ruhban sınıfı karşı çıktı. (s. 59)
“Müslüman olmayanların orduya kabul edilmeleri hususu, münhasıran onların askerlik hizmeti konusundaki tiksintilerinden kaynaklanan engellerle karşılaştı.” (s. 62)
1867’deki Fransız memorandumuna göre Islahat Fermanı’nın ilk 16 maddesi uygulanmış, son 19 maddesi, “özellikle Hıristiyanların devlet görevlerine ciddi bir şekilde kabulleri” konusundakiler uygulanmamıştı. Hıristiyanlara mülkiyeti kısıtlayan kayıtların kalkması, iç gümrüklerin kaldırılması, bütçe reformu, belediyecilik vb. öneriliyor. (s. 85-89) Baron Prokesh’in memo ile ilgili görüşü: Hıristiyanların işe girmelerinde ben herkesten ileriyim, diyor. İç gümrükler aslında kalkmış, fakat eyaletlerde hala uygulanıyorlar.
1867 Rus Memo’su çok kötümser: “Türkler Türk kaldıkça, yani Kuran’ın doktrininden vazgeçmedikçe..” umut yok deniyor.. (s. 99)
TANER TİMUR TARİH 