GANDEV, CHRİSTO; L’apparition des Rapports Capitalistes dans l’Economie Rurale de la Bulgarie du Nord-Ouest au Cours du XVIII. Siėcle, Etudes Historiques, Sofya, 1960.
Yazar Osmanlılarda Hazine arazisi ile sultanların ve yönetici sınıfın topraklarını feodal sayıyor. Ekilmemiş toprakları serfler ekemez. Böylece toprağı terk etmeleri önleniyor. Oysa bu kanun Türkler tarafından (tüccar, tefeci, esnaf, memur, hatta ulema) uygulanmıyor. Başlangıçta mütevazı toprak parçaları giderek büyüyor. Büyük hububat işletmeleri meydana geliyor. Çiftlikler böyle doğdu. (s. 209) Neden? Buralarda sultana ve vezirlere ait geniş, ekilmemiş araziler var. Köyler ve komünler atomize, birbirinden uzak. (Yazar Vidin’deki bulgulara dayanıyor). Sebze, meyve, hububat vb. üretiliyor. Tam bir mülkiyet. Vidin aynı zamanda bir ihracat limanı. Mülk sahipleri şehirlerde, konaklarda oturuyorlar. (s. 211) Çiftlikleri subaşılar yönetiyor. Civardan ücretli köylü buluyorlar. Bazen köylülerin komünal topraklarından da çalıyorlar. Köylüler hızla arttığından civar köylerde nüfus fazlalığı var. Ayrıca hasları idare eden memurlar komünal toprak satıyorlar ve Devlete ve Vidin yerel idaresine para ve vergi sağlıyorlar. Böylece köylüler mülksüzleşiyor. Tüm çiftlikler Türklerin. Sistem XIX. yüzyılda tüm Bulgaristan’a yayıldı. Kapitalist çiftlikler (daha az miktarda) Vidin’den başka bölgelerde de var. Daha çok Sofya ve Rusçuk şehirleri civarında. İşçiler tamamen Bulgar. Fakat devletin de (toprağın gerçek sahibi olarak) bir vergi hakkı var. Bu durum sanayi devriminden önce İngiltere’de var. Feodal kalıntı.
TANER TİMUR TARİH 